Başlıca Kompresör Türleri Nedir ve Çalışma Prensipleri Nelerdir?

Kompresörler atmosferik havayı ya da düşük basınçtaki gazı sıkıştırarak yüksek basınçlı hava ve gaz elde etmek için kullanılır. Peki kompresörler nasıl çalışır? Bu sorunun cevabı kompresörün türüne bağlıdır. Farklı teknolojilerin kombinasyonu ile yüzlerce farklı kompresör tipi vardır fakat çalışma prensiplerine göre kompresörler basitçe aşağıdaki şemada gösterildiği gibi sınıflandırabilir.

Yüzlerce çeşidi olmasına rağmen temelde iki farklı kompresör çalışma prensibi vardır denilebilir:

Dinamik kompresörler olarak sınıflandırılan turbo kompresörler gaz moleküllerinin hızını arttırarak enerjilerini yükseltirler. Turbo kompresörün kanatçıklarıyla gaz molekülleri dar bir kanala doğru itilir. Bu esnada hızı artan gaz daha geniş bir hacme açılır. Geniş hacimde hız düşer ve basınç artar.

Diğer kompresör çalışma prensibi ise gazı belirli bir hacme almak ve bu hacmi daraltarak gaz basıncını artırmaktır. Piyasada en çok rastlanan iki tür olan pistonlu ve vidalı kompresörler bu ilkeye göre çalışır.

Turbo Kompresörler: Radyal ve eksenel olarak iki türü vardır. Yukarıda özetlendiği gibi gaz çok yüksek devirde dönen rotor kanatçıklar tarafından hızlandırılır, dolayısıyla enerjisi artar. Enerji kazanan gaz kompresör çıkışındaki difüzörde geniş bir hacme açılır.

Bu nedenle hızı düşer ve basıncı artar (enerjinin korunumu gereği). Turbo kompresörler yağsız çalışırlar, yüksek debi sağlarlar. Ancak rotor hızının yüksek oluşundan dolayı debiyi belirli bir değerin altına kısmak ya da kompresörü sık durdurmak mümkün değildir. Bu nedenle yüksek ve sabit hava ihtiyacı olan tesislerde tercih edilirler. Ayrıca yüksek basınçlara çıkmaları da mümkün değildir.

Pistonlu Kompresörler: Silindirin içine emilen gaz piston tarafından sıkıştırılır ve yüksek basınçla dışarı atılır. Yağlı ve yağsız tipleri vardır. Gürültülü çalışırlar (kanopi ile gürültü ciddi oranda düşer) ancak yüksek basınçlara çıkmak için en ideal ve sık kullanılan makinelerdir. Bakımları düzenli yapılan kaliteli pistonlu kompresörler 7/24 çalışabilirler. Yağlı olanlarında yağ değişiminin düzenli yapılması ve uygun viskozitede kompresör yağı kullanılması çok önemlidir.

Vidalı Kompresörler: Endüstride en sık kullanılan kompresör tipidir. Biri erkek (dişli), diğeri dişi (yivli) iki vidanın birlikte dönerken diş-yiv arasındaki daralan vida boşluğunda havanın sıkıştırılması esasına göre çalışır. Yağlı ve yağsız kompresör tipleri vardır. Yağlı vidalı kompresörlerde erkek ve dişi vida birbirini çevirir. Yağsız tip vidalı kompresörlerde ise erkek ve dişi vidalar arasında mikron mertebesinde bir boşluk bulunur ve temas yoktur. Genelde 16bar basınca kadar kullanılırlar. Debileri çok değişkendir.

Loblu/Merdaneli Kompresör: Vidalı kompresöre benzer çalışırlar ancak loblar birbirine değmeden dişliler yardımıyla çevrilir. Yağsızdırlar, daha çok düşük basınçlarda yüksek debide blower olarak kullanılırlar.

Paletli Kompresör: Silindirik hacimde eksantrik olarak yerleştirilen rotor üzerinde ileri geri kayabilen paletler bulunur. Rotor döndükçe paletler merkezkaç kuvveti ile dışarı doğru kayar. Bu esnada süpürdükleri hacim daraldığı için emilen gazı sıkıştırır.

Scroll Kompresör: Soğutma cihazları, dişçilik ve medikal uygulamalar gibi sessiz çalışma gerektiren ortamlarda tercih edilirler. Biri hareketsiz diğeri hareketli iki spiralin arasındaki hacmin daraltılmasıyla havayı sıkıştırır. Debileri düşüktür ve sürekli kullanımına uygun değildirler.